AB Trump’ın gümrük vergilerine nasıl bir yanıt verecek?

Yücel Özdemir
[email protected]

Köln — ABD Başkanı Donald Trump’ın 2 Nisan’da dünyanın 185 ülkesine ilan ettiği gümrük vergileri küresel düzeyde borsalarda büyük düşüşe yol açtı. Gümrük vergilerinin bir kısmı 5 Nisan günü yürürlüğe girerken, pazartesi günü Asya, Avrupa ve ABD borsalarında büyük çöküş yaşandı. Haftaya 10 puan düşüşle başlayan Alman Borsası (DAX) günü 4 puanlık bir düşüşle kapatmak zorunda kaldı. Gelişmelerin bütün ülkeleri uzun süre etkilemesi bekleniyor. ABD’nin pazarlıklara bağlı olarak bazı ülkelere ilan ettiği gümrük vergilerini düşürmesi, bazılarına ise artırması bekleniyor.

Net karar çıkmadı

Bu süreçte ABD’nin en önemli ticaret partnerlerinden biri olan Avrupa Birliği’nin (AB) nasıl tepki göstereceği ise en fazla merak edilenler arasında. Pazartesi günü AB Dönem Başkanı Polonya’nın öncülüğünde Lüksemburg’da bir araya gelen 27 ülkenin ticaret ve ekonomi bakanının toplantısından ABD’ye karşı net bir karar çıkmadı. Genel olarak müzakere yoluyla bir çözümün bulunması genel bir eğilim olarak yansıdı. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bu kapsamda ABD’ye karşılıklı olarak sanayi ürünlerinde gümrük vergilerini kaldırmayı teklif etti. Ancak Trump bunu hemen reddetmeyi tercih etti. ABD ile AB arasındaki ticaret açığının çok fazla olduğunu söyleyen Trump bunun kapanması için AB’nin ABD’den daha fazla enerji ithal etmesi gerektiği çağrısında bulundu. Enerjiden kastettiği ise sıvılaştırılmış doğal gaz ve petrol.

AB’nin A ve B planları

Şimdilik sert bir yanıt vermeyi tercih etmeyen AB’nin “A planı” olarak adlandırılan pazarlık tekliflerinden sonuç almaması durumunda B planını devreye koyacağı belirtiliyor. Bu planda ise ABD ürünlerine karşılıklı yüksek vergilerin konulması yer alıyor. Trump, AB’den ABD’ye ithal edilecek ürünlere genel olarak yüzde 20 gümrük vergisi koyarken, bu miktar otomobiller için ise yüzde 25.

B planında uzun süredir tartışılan ancak somut bir adım atılmayan ABD’li teknoloji tekelleri Google, Facebook ve diğerlerinden vergi alınması da bulunuyor. Merkezleri ABD olan bu tekellerin çoğu vergi ödemeden dijital yoldan Avrupalı müşterilere hizmet sunuyorlar ve karşılığında milyarlarca avro kazanıyorlar.

AB’nin bu tekellere vergi getirmesine en fazla karşı çıkan ülke ise İrlanda. Birçok ABD dijital tekelinin merkezi, düşük vergi nedeniyle bu ülkede bulunuyor.

Karşı hamle ay ortasında ilan edilecek

Trump’ın diyalog yoluyla gümrük vergilerini düşürmeye yanaşmaması durumunda AB’nin karşı önlemleri nisan ortasında ilan edeceği, Luksemburg’daki toplantıda ele alındı. Mayıs ayında ABD tarafından çelik ve alüminyum için belirlenen yüzde 25’lik gümrük vergileri yürürlüğe giriyor. AB, buna karşılık ABD’den getirilecek viski, motosiklet gibi ürünlere vergi koymuştu.

AB ülkeleri ortak hareket edebilecek mi?

ABD’ye yanıt verilmesi durumunda bütün AB ülkelerinin aynı tutumu gösterip göstermeyeceği ise belirsizliğini koruyor. Belirtildiği gibi İrlanda, dijital hizmet sunan tekellerden vergi alınmasına karşı. İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ise Trump ile doğrudan görüşerek pazarlık yapacağını ilan etti. ABD’nin herhangi bir AB ülkesinden gelecek ürünlerden daha az vergi almaması ise şu anda gündemde değil. AB içinde mal ve hizmetlerin dolaşımı serbest olduğu için bunun teknik olarak nasıl hayata geçirileceği de ayrı bir tartışma konusu.

ABD ile en fazla ticaret hacmine sahip Almanya ve Fransa ise genel olarak yanıt verilmesinden yana. Karşı hamlenin ekonomide önemli sarsılmalara yol açacağı da bugünden ifade ediliyor. Ekonomi uzmanları gümrük vergilerinin artırılması durumunda enflasyonun yükseleceğini, buna bağlı olarak diğer alanları da zincirleme etkileyeceğini ifade ediyor. ABD’de ekonomide baş gösterecek bir sürecin ABD’ye ihracata bağımlı olan Avrupa ülkelerinin sanayisinde krizin derinleşmesine yol açabileceği endişesi hakim.

ABD-AB ticaret hacmi ne kadar?

AB’nin ABD’ye karşı yaptırımlarda temkinli davranmasının temel nedeni, ABD’nin genel olarak AB’nin en büyük ticaret partneri olmasından kaynaklanıyor. 2024’te ABD ile AB arasında 865 milyar avroluk ticaret hacmi söz konusu. Bu rakam AB’nin toplam dış ticaretinin yüzde 17’sine denk geliyor. Ancak bunun içinde hizmetler bulunmuyor. 2023 yılında AB ve ABD arasındaki hizmet ticareti 746 milyar avro olarak gerçekleşti. Bunun büyük bir bölümünü ABD’nin teknoloji şirketleri yapıyor.

2023’te mal ticaretinde ABD yaklaşık 157 milyar avro açık verirken, hizmetlerde AB 109 milyar avrodan fazla açık veriyor. Böylece ABD’nin AB’ye verdiği açık 48 milyar avro oldu. Bu rakam, açığın Trump tarafından abartılan düzeyde olmadığını gösteriyor.

ABD’nin en fazla dış ticaretinin olduğu Avrupa ülkesi se Almanya. 2024’te her iki ülke arasındaki toplam ticaret hacmi 236 milyar dolar olurken, 161 milyar doları ithalat, 75 milyar doları da ihracat oldu. ABD’nin Almanya’dan en fazla satın aldığı ürünlerin başında ilaç ve makine geliyor. 

Çin’in AB’nin dış ticaretindeki payı ise 731.2 milyar avro ile yüzde 15.

10 yıl öncesiyle, yani 2014 ile kıyaslandığında, ABD’nin AB’nin dış ticaretindeki payı yüzde 13’ten yüzde 17’ye, Çin’in payı ise yüzde 12’den yüzde 15’e yükseldi. AB’nin 2024’teki dış ticaret açısından diğer büyük ortakları Birleşik Krallık (yüzde 10), İsviçre (yüzde 7) ve Türkiye (yüzde 4). Rusya’nın 2014’te yüzde 8 olan payı 2024’de yüzde 1’e düşmüştü.